- Konu Başlıkları
- Evlenme ve Doğum Adetleriyle Karadeniz’i Yakından Tanıyın
- Karadeniz Şivesi
- Karadeniz Kültürü İçin Olmazsa Olmaz: Kemençe ve Horon
- Karadeniz Kültürü – Evlenme Adetleri
- Karadeniz Kültürü Doğum Gelenekleri
- Karadeniz Geleneksel Giysileri
Evlenme ve Doğum Adetleriyle Karadeniz’i Yakından Tanıyın
Karadeniz, Türkiye’nin en renkli bölgesidir. Yemekleri, müzikleri, şiveleri ve doğal güzellikleriyle farklı ve canlı bir cennet köşesidir. Yüzyıllardır Karadeniz’de yaşayan halkların etkisiyle oluşan Karadeniz kültürü, misafirlerini kendine hayran bırakır. Samimi halkı, zengin sofraları ve doğal miraslarıyla eşi benzeri bulunmaz bir yerdir. Son yıllarda özellikle Karadeniz kültürü, müzik gruplarının ve Karadeniz şarkılarının popülerleşmesiyle bir hayli yayılmış ve bu eşsiz coğrafyanın mirası Karadeniz kültürü tüm Türkiye’ye yayılmıştır.
Karadeniz’e yolunuz düştüğünde yakından tanıma fırsatı bulacağınız kentlerde farklı kültürel değerlerle ve hayran kalacağınız Karadeniz gelenekleri ile karşılaşabilirsiniz. Karadeniz kültürü ve onu oluşturan öğeler ile keyifli zamanlar geçireceksiniz.
Karadeniz Şivesi
Karadeniz kültürü için konuşma pratikleri temel olarak Karadeniz şivesinden oluşur. Tüm Kafkas dilleri gibi Lazca bol miktarda sessiz harfe (consonant) sahiptir, diğer Güney Kafkas dillerinde bulunmayan /f/, /y/ ve /h/ gibi sessizleri ve Hopa ve Borçka (Çxala) dialektinde kullanılan uvular (küçük dil) sessizi (consonat) /q/ harfini de barındırdığından ait olduğu dil ailesinin, consonant sayısı bakımımdan en zengin dilidir.
Türkiye’de yaşayan en eski dillerden olan Lazca, Karadeniz’e geldiğinizde yakından tanıyacağınız bir dildir. Karadeniz kültürü tüm zenginliğiyle birlikte dile de yansımıştır ve Karadeniz kültürü denildiğinde akıllara ilk gelenlerden ilk ve en önemli olan unsurlardan bir tanesi de Karadeniz şivesidir.
Karadeniz Kültürü İçin Olmazsa Olmaz: Kemençe ve Horon
Karadeniz kültürü kemençesiz ve horonsuz olur mu? Elbette olmaz. Doğu Karadeniz’de yaygın olan keman türü yaylı çalgılarla akraba olduğu sanılan, bir yay yardımıyla çalınan üç telli geleneksel halk çalgısı kemençe, Karadeniz’deki tüm şarkıların baş aktörüdür. Karadeniz kültürü içinde önemli yere sahip kemençenin tamamlayıcısı ise horondur. Kemençeyle çalınan türkülerde herkes horon oynayarak eğlenmektedir. Horon oynamak, horon kurmak, horona durmak, horon yapmak ve horon vurmak adlarıyla bilinmektedir.
[widget-130]
Karadeniz Kültürü – Evlenme Adetleri
Karadeniz kültürü içinde evlilikler yakın çevreden yapılır. Genellikle komşu, akraba ve aile büyüklerince seçilir. Beşik kertme geleneği olsa da herhangi bir zorlama bulunmamaktadır. İki taraf da birbirini iyice araştırır ve son karar verilir. Sevenlerin kavuşamama durumunda maraz denen ruh hastalıkları olur. Kız istenmeden önce ondan büyük kız olup olmadığı araştırılır. Böyle bir durum varsa kız istenmez, istense de büyük kız varken ufak kız verilmez.
Karadeniz gelenekleri içinde evlenme adetleri bir hayli koşuşturmalı olur. Karadeniz’de kız isteme kültüründe kız istenmeye gidilirken karşı tarafa haber edilir ve ziyaret günü kız tarafı kendini naza çeker, cevap vermek istemez ancak erkek tarafı ısrarcı olur ve sonunda cevap alınır. Başlık parasının da bazı köylerde devam ettiği görülür.
Kızın sözünün alınmasından sonra hemen düğün duyuruları yapılır ve havaya kurşun sıkılır. Düğün günü belirlenir, ayrıntılar konuşulur. Ara kesilirken kız tarafına verilen sözler düğünden önce yerine getirilir. Sonrasında horonlu kemençeli düğünler yapılır.
Karadeniz Kültürü Doğum Gelenekleri
Kradeniz gelenekleri çiftlerin aile hayatına da etki eder… Karadeniz’de evlenir evlenmez çocuk yapılması çiftlerden beklenir. Hamile kalmaması durumunda telaş yapılır ve hamile kalınması için okutma dahil her yola başvurulur. Eskiden gelin hamile kalmazsa birkaç sene içinde boşanma söz konusu olur ya da üzerinde kuma alınırdı. Ancak günümüzde böyle bir durum söz konusu değildir.
Karadeniz kültürü içinde gelin hamile kalırsa doğum zamanı köy ebesi çağırılır ve göbek bağını iyi huylu birisinin kesmesi istenir. İlk bebeğin ise erkek olması istenir. Çocuk doğar doğmaz sağ kulağına ezan ve sol kulağına kamet okunur. Karadeniz kültürü içine doğan çocuklara genellikle büyüklerin ismi verilir. Nazar olmasın diye çocuklar uzun süre yabancılara gösterilmez. Sütannelik yaygın bir uygulama olup yer yer hala devam etmektedir.
Karadeniz kültürü içinde süt çocuk, sütkardeşi ve ondan sonra doğacak çocuklarla “süt aşağı akar” diye evlendirilmez. Kız ergenlik dönemine kadar çember, daha sonra da keşan bağlar. Erkek çocuklar ergenlik dönemine kadar mendil, yağluk, daha sonra da başlık ve abaniye bağlar. Karadeniz doğum kültürü günümüzde bu özelliklerini kaybetse de hala önemle devam eder.
Karadeniz Geleneksel Giysileri
Karadeniz geleneksel giysileri, alpaka ve aktek kumaşlarından yapılır. Gömlek kumaşı ise şile bezi ya da poplin kumaştan yapılır. Kadın kostümlerinde jarse ya da kadife genel olarak ise satenden ya da keşandan yapılmaktadır.
Karadeniz giysileri erkekler için alpaka kumaştan yelek, alpaka kumaştan yada bossa kumaştan yapılmış zılga, başında dolama, hakim yakalı çift düğmeli poplin gömlek, deri sallama kemer ya da vinneks sallama kemerinden oluşur. Horon oynarken giyilen bu geleneksel kostümlerde göğse Türkiye bayraklı arma dikilir.
Karadeniz geleneksel giysileri içinde erkekler ayrıca başlarına seymenlere özgü poşu sarılı fos takarlar. Başlığa Trabzon bölgelerinde kukulaya, Samsun civarlarında ise kavuk, sarık, külah, tekke adı verilmektedir.
Karadeniz kadın giysileri keten ve pamuklu çamaşır üzerine entari ve yelekten oluşur. Başlarının üstüne sarı-yeşil renklerinde fes bağlanır. Pullu örtülerle üstü sarılarak giysi tamamlanır. Bel kısmı uçkurlu olan paçalar giyilerek lastikli giysiler giyilir. Başlarına çember ile dolarlar, boyunlarına aksesuar takarak gerdanlarına altın dizilir.
Horon oynayan kadınların kostümü ise fistan üzerine işlemeli yelek, basma şalvar ve uzun yün çoraptan oluşur. Bellerinde ise dokuma ismaliye ayrıca peştemal ve keşan kullanılabilir. Ayakkabı ise deri ayakkabı ya da kara lastiktir.
Karadeniz giysileri yaylalarda horon oynayan yöre halkında gözlemleyebileceğiniz geleneksel kıyafetlerdir. Karadeniz kültürü için tamamlayıcı olan giysiler, evlenme ve doğum gelenekleri kültürün yaşamasını da sağlamaktadır. Siz de Karadeniz’e gelerek bu etkileyici kültürün bir parçası olabilirsiniz. Haydi yollara!
[widget-131]
